W dniu 1 maja 2017 r. weszła w życie ustawa z dnia 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami zwana inaczej ustawą CRS lub Euro-FATCA. Na jej podstawie instytucje finansowe są zobowiązane do zbierania określonego rodzaju informacji od osób fizycznych i klientów instytucjonalnych, celem ustalenia rezydencji podatkowej klienta, jego klasyfikacji w myśl ustawy oraz ewentualnego zaraportowania do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.
Mając w pamięci już obowiązującą ustawę z dnia 9 października 2015 r. o wykonywaniu Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA (ustawa FATCA) nie można nie zauważyć, iż cel ustawy FATCA oraz nadchodzącej Euro-FATCA jest ten sam. Celem tym jest uzyskanie informacji o rezydencji podatkowej posiadaczy rachunków finansowych oraz – w przypadku wystąpienia określonego rodzaju przesłanek – zaraportowanie tego faktu do polskiej administracji skarbowej, która następnie przekazuje uzyskane informacje właściwym organom państw trzecich. W przypadku ustawy FATCA informacje uzyskane na mocy oświadczenia FATCA przekazywane są administracji skarbowej Stanów Zjednoczonych Ameryki, w przypadku Euro-FACTA – właściwym organom skarbowym państw uczestniczących w rozumieniu ustawy CRS.
W związku z powyższym, od dnia 1 maja 2017 r. każdy klient instytucjonalny oraz indywidualny,
w przypadku nawiązywania nowej relacji z instytucją finansową, np. osoba fizyczna, otwierająca swój pierwszy rejestr w funduszu inwestycyjnym, czy nowopowstała spółka prawa handlowego, zakładająca swój pierwszy rachunek bankowy, będą zobligowane do złożenia oświadczenia FATCA, jak i oświadczenia CRS. O ile w oświadczeniu FATCA klient odpowiada na pytanie dotyczące wyłącznie jego statusu jako tzw. osoby amerykańskiej (a więc de facto rezydencji podatkowej amerykańskiej,) o tyle w przypadku Euro-FATCA klient zobowiązany jest wskazać wszystkie posiadane przez siebie rezydencje podatkowe wraz z właściwymi dla tych rezydencji numerami identyfikacyjnymi klienta (z wyłączeniem sytuacji w których dany kraj nie nadaje takiego numeru), a także określić swoją klasyfikację zgodnie z wytycznymi ustawy.
Podstawową różnicą pomiędzy oświadczeniem FATCA a oświadczeniem CRS jest brak jakiejkolwiek sankcji w przypadku CRS. Ustawa CRS nie przewiduje bowiem – w przeciwieństwie do ustawy FATCA - możliwości dokonania blokady rachunku czy 30 % potrącenia z płatności dokonywanych na rzecz instytucji finansowej. Jedynym skutkiem obowiązywania ustawy CRS, jest przekazywanie do państw uczestniczących informacji o rezydencjach podatkowych klienta (a także tzw. osób kontrolujących – w określonych przypadkach). Oznacza to, że w przypadku w którym klient wskaże rezydencję podatkową inną niż rezydencja polska, informacja ta zostanie przekazana do właściwego organu skarbowego kraju określonej przez klienta rezydencji. W przypadku klientów wykazujących wyłącznie polską rezydencję podatkową, fakt ten nie będzie nigdzie raportowany – chyba że z dokumentacji posiadanej przez instytucję finansową wynikać będą inne okoliczności i instytucja poweźmie wątpliwości co do posiadanej przez klienta rezydencji podatkowej. Taka sytuacja będzie miała miejsce m.in. w przypadku zmiany okoliczności. Na mocy przepisów ustawy CRS, posiadacz rachunku jest bowiem zobowiązany poinformować instytucję finansową o zmianie okoliczności, która ma wpływ na jego rezydencję podatkową lub która powoduje, że informacje zawarte w złożonym uprzednio oświadczeniu są już nieaktualne. W przypadku zaś, gdy instytucja finansowa poweźmie wątpliwości co do poprawności i rzetelności danych zawartych w złożonym oświadczeniu a klient - wbrew wnioskowi instytucji – nie rozwieje wątpliwości jakie poweźmie instytucja – zostanie on potraktowany jako rezydent państwa ustalonego zgodnie z treścią pierwotnego oświadczenia o rezydencji oraz państwa, co do którego instytucja ma podstawy sądzić, że posiadacz rachunku stał się jego rezydentem do celów podatkowych na skutek wystąpienia zmiany okoliczności. Oznacza to, iż dane klienta mogą być raportowane do organów administracji skarbowej kilku państw.
Warto pamiętać, że w przypadku odmowy złożenia oświadczenia CRS – analogicznie jak w przypadku oświadczenia FATCA – w tzw. pierwszym kontakcie klienta z instytucją – instytucja finansowa zobligowana jest do odmowy otwarcia rachunku, przy czym pojęcie rachunku nie dotyczy wyłącznie rachunku bankowego ale szeregu innych produktów finansowych, zgodnie z definicją rachunku finansowego zawartą w ustawie CRS.
W przypadku klientów indywidualnych obowiązek składania oświadczeń nie dotyczy co do zasady klientów istniejących tj. posiadających rachunek na 31.12.2015 r. oraz klientów z okresu przejściowego tj. nabywających produkt między 1.01.2016 a 30.04.2017 r. Klienci tacy mogą jednak zostać wezwani przez instytucję do złożenia oświadczenia CRS w przypadku, gdy w wyniku dokonanej przez instytucję finansową procedury identyfikacji i weryfikacji klientów, zostaną ujawnione przesłanki pozwalające zakwalifikować danego posiadacza rachunku jako rezydenta do celów podatkowych państwa uczestniczącego zgodnie z definicjami ustawy CRS. W takiej sytuacji, instytucja finansowa może zwrócić się do klienta o złożenie oświadczenia CRS i przedłożenie niezbędnych dowodów w postaci dokumentów. W przypadku braku reakcji ze strony posiadacza rachunku, instytucja finansowa uzna dany rachunek za rachunek raportowany i przekaże odpowiednie informacje w trybie określonym ustawą CRS.
Mimo wprowadzenia kolejnego ustawowego obowiązku na posiadaczy rachunków, nie może zniknąć z oczu podstawowy cel wprowadzonej regulacji, jakim jest wymiana informacji podatkowych. Oznacza to, że osoby nie będące polskimi rezydentami (czy to klienci indywidualni czy instytucjonalni) muszą liczyć się z faktem, iż posiadane przez nich w instytucjach finansowych rachunki zostaną uznane za rachunki raportowane i informacje te zostaną przekazane do właściwych organów podatkowych państw, których rezydentem jest dany posiadacz rachunku.
Ewa Czarnecka – Radca prawny, Kierownik Zespołu Obsługi Prawnej i Compliance PKO Finat.
Artykuł ukazał się w dzienniku Rzeczpospolita 21.06.2017 (tyt org.: "Czas na EURO-FATCA").